Εγγραφή τριών στοιχείων του Δήμου Λευκονοίκου στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ

Της Ζήνας Λυσάνδρου-Παναγίδη

Δημάρχου Λευκονοίκου

Εκ μέρους όλων των συνδημοτών και συνδημοτισσών μου, θα ήθελα να εκφράσω τις άπειρες ευχαριστίες μας στην Κυπριακή Εθνική Επιτροπή ΟΥΝΕΣΚΟ και στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του ΥΠΠΑΝ για τη συμπερίληψη τριών στοιχείων του Δήμου Λευκονοίκου στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο κατάλογος αυτός φέτος εμπλουτίστηκε με εννέα νέες εγγραφές. Τα τρία στοιχεία του Δήμου Λευκονοίκου που έχουν εγγραφεί είναι:

1)Τσιπόπιτα στον Δήμο Λευκονοίκου και τα γύρω χωριά της Μεσαορίας, Γύψου, Περιστερωνοπηγή, Μηλιά.

2)Λευκονοικιάτικα υφαντά.

3)Παραδοσιακό Οφτόν στον Δήμο Λευκονοίκου.

Για να φτάσουμε στην εγγραφή αυτών των στοιχείων, ακολουθήθηκαν από το 2017 κάποιες διαδικασίες, και ευχαριστώ από καρδιάς όλους τους φίλους και τις φίλες μας που συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτού του όμορφου στόχου. Το πιο απαιτητικό στοιχείο ήταν τα λευκονοικιάτικα υφαντά, το οποίο ήταν και το πιο πολύτιμο. Έπρεπε, όπως με συμβούλεψαν καλές φίλες και φίλοι, ειδήμονες, να αποδείξουμε ότι αυτή η τέχνη συνεχίζεται και σήμερα. Αυτή η τέχνη που βοήθησε πολλές από τις γυναίκες μας να ορθοποδήσουν στους χαλεπούς καιρούς της προσφυγιάς μας.

Οι καλές μας Λευκονοικιάτισσες αγόρασαν αργαλειούς και άρχισαν να υφαίνουν τα προικιά των παιδιών τους αλλά και να πουλούν και σε φίλους και ξένους τα έργα τους, για να συμπληρώσουν το πενιχρό εισόδημα των πρώτων χρόνων, των σκληρών καιρών που ζήσαμε οι ξεριζωμένοι από τους τόπους μας, από τη γη των προγόνων μας. Ανάμεσά τους και η μ. η Μηλιωτού, η μ. Μαρία του Άγιου, η κ. Μαρούλα Πήλικου, η μ. η μητέρα μου Χριστίνα Λυσάνδρου κ.ά. Από όλες τις υφάντριες σήμερα ζει μόνο η κ. Μαρούλα Πήλικου, αλλά δεν υφαίνει πια. Έτσι, βρέθηκε η λύση να μάθουν νέες κοπέλες να υφαίνουν για να συνεχιστεί η τέχνη που στο Λευκόνοικο πήγαινε από μάνα σε κόρη.

Απευθυνθήκαμε στο Υπουργείο Εμπορίου και στον τότε Αναπληρωτή Διευθυντή της Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας, κ. Φίλιππο Χριστοφή, ο οποίος με μεγάλη προθυμία δέχτηκε να αρχίσουν νέες γυναίκες της κωμόπολής μας να μαθαίνουν να υφαίνουν, στο πλαίσιο και ενός ευρωπαϊκού προγράμματος. Έτσι, η πρώτη κοπέλα που εκπαιδεύτηκε το 2019 ήταν η Μαρία Χατζημηνά, κόρη της Θεολόγου κ. Καίτης Σείσου-Χατζημηνά, από το Λευκόνοικο. Μαθηματικός η Μαρία παρακολούθησε τα μαθήματα και ενθουσιάστηκε. Μάλιστα, έχει υφάνει πολύ όμορφα πετσετάκια και προγραμματίζει να συνεχίσει, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες. Αξίζει να αναφέρω ότι πήγαμε και δύο φορές στην κ. Μαρούλα Πήλικου για μετεκπαίδευση!

Δυστυχώς, το 2020 και 2021 δεν μπορέσαμε λόγω πανδημίας να συνεχίσουμε να εκπαιδεύσουμε και άλλες κοπέλες, αλλά ευελπιστούμε με το πέρας αυτής της κατάστασης, να το καταφέρουμε. Προσωπικά, μου αρέσει πάρα πολύ αυτή η τέχνη, μαζί με τη Μαρία πήγαινα κι εγώ τα μεσημέρια που έφευγα από το Δημαρχείο και απολάμβανα τον αργαλειό.

Έτσι, τέλος του 2019 ετοίμασα τις πρώτες αιτήσεις στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες για τα τρία αυτά στοιχεία. Η Επιτροπή εξετάζει πάρα πολλές αιτήσεις και εγκρίνει όσες πληρούν τα δεδομένα που ζητά. Η πρώτη αυτή αίτηση είναι σύντομη, τεσσάρων σελίδων περίπου, για κάθε στοιχείο, όπου αναγράφονται περιληπτικά τα κυριότερα χαρακτηριστικά των στοιχείων για τα οποία γίνεται η αίτηση.

Η Επιτροπή πέρυσι, μέσα στον Μάρτιο, εξέδωσε ανακοίνωση στα ΜΜΕ, σε εφημερίδες, ραδιόφωνα και τηλεόραση, όπου με μεγάλη χαρά ακούσαμε ότι αυτά τα τρία στοιχεία για τα οποία υποβάλαμε την αίτηση, ήταν ανάμεσα στα εγκεκριμένα. Βεβαίως, για να δοθεί η δυνατότητα και η ευκαιρία να υποβάλουν και άλλοι αίτηση για τα ίδια στοιχεία, η Επιτροπή ζητά να συμπληρωθεί μία ακόμη αίτηση των έξι σελίδων, μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου. Σε αυτή την αίτηση, παρουσιάζει ο καθένας τις λεπτομέρειες για τα στοιχεία για τα οποία έκανε την αίτηση. Γίνεται δηλαδή αναλυτική παρουσίαση των δεδομένων που έχει βρει.

Προσωπικά, λόγω της ανάμιξής μου, ήξερα ότι ήδη από την πρώτη έγκριση ήμασταν εντάξει. Απλώς, για τον Σεπτέμβριο, θα ετοίμαζα μεγάλες εργασίες με παραπομπές σε βιβλία και σε προφορικές μαρτυρίες συνδημοτών και συνδημοτισσών μας, αλλά στηριζόμενη και σε δικές μου θύμισες. Σκέφτηκα, ακόμη, να συμπεριλάβω στην αίτηση για την τσιπόπιτα και τα γύρω χωριά, Γύψου, Περιστερωνοπηγή, Μηλιά.

Επικοινώνησα με τους κοινοτάρχες των χωριών αυτών και με χαρά συμφώνησαν να συμπεριληφθούν και οι κοινότητές τους στην τσιπόπιτα, αφού πολλές φορές συνεργαζόμαστε και με κυρίες αυτών των χωριών, όπως στην ετοιμασία του ντοκιμαντέρ για τα ζυμώματα του Μουσείου Τροφίμων, όπου και πάλι έβαλα μαζί με την κωμόπολή μας και τα γύρω χωριά, αφού όλοι ξέρουν ότι το Λευκόνοικο ήταν το κέντρο της περιοχής μας, ο φάρος που με την Καμίντζειο Ανωτέρα Σχολή και το Ελληνικόν Γυμνάσιο Λευκονοίκου φώτισε όλα τα παιδιά της περιοχής μας, μια που τους έδωσε την ευκαιρία της μόρφωσης, κυρίως στα κορίτσια, που δεν θα μπορούσαν να απολαύσουν αυτό το αγαθό, όπως η εξαίρετη κ. Μαργαρίτα Γεωργιάδου.

Σίγουρη, λοιπόν, για την έγκριση και των τριών στοιχείων μας, άρχισα να ετοιμάζω ένα-ένα στοιχείο. Βρήκα διάφορες πηγές, να είναι καλά κάποιες καλές μου φίλες που μου συμπαρίστανται, τις μελέτησα, και στη συνέχεια άρχισα τα τηλέφωνα με αγαπημένες/-νους μου φίλες και φίλους από το Λευκόνοικο, για να μου δώσουν τη δική τους μαρτυρία. Χάρηκα πάρα πολύ αυτό το όμορφο ταξίδι. Μεταφέρθηκα νοερά σε όμορφες εποχές και σε άλλους ανθρώπους που τους έζησα ή τους έχω ακουστά. Απόλαυσα τις μυρωδιές, άκουσα τους ήχους, είδα με τα μάτια άλλων τις εικόνες, αλλά και θυμήθηκα δικές μου εμπειρίες. Τη μητέρα μου ή τη γιαγιά μου να υφαίνουν, η πρώτη στον αργαλειό, η δεύτερη στη βούφα, στη γη. Τον εαυτό μου τα καλοκαιριάτικα μεσημέρια να μπαίνω στη βούφα και να χαλώ το πανί της μητέρας μου, αφού η δική μου ύφανση ως αρχάριας, διέφερε από της μητέρας μου. Τις ξακουστές Πογιατζιήνες, την μ. Ειρήνη που ολημερίς ύφαινε για να σπουδάσει τον γιο της, τον ήρωα Πανίκκο Χατζηπαντελή, και τόσες άλλες νοικοκυρές και άξιες παλιές γυναίκες μας.

Επιπλέον, μπορεί να ξεχάσουμε την εικόνα του οφτού που έβγαινε αχνιστό από τους φούρνους στο Λευκόνοικο και ο κόσμος να περιμένει τη σειρά του για να πάρει στο σπίτι να φάει η οικογένειά του πρωί-πρωί τις καθημερινές ή μετά την εκκλησία τις Κυριακές; Ή τη μυρωδιά της αχνιστής τσιπόπιτας που έβγαινε από τον φούρνο της αυλής μας;

Τελικά, όλος ο περσινός Σεπτέμβριος μού θύμισε εποχές που ήμουν φοιτήτρια. Μετά συνέχισα τους επόμενους μήνες με τα ζυμώματά μας και με τα παράγωγα του γάλακτος, με τον ίδιο τρόπο και με την ίδια χαρά να συνομιλώ με φίλους και φίλες και να μαθαίνω πράγματα, να θυμάμαι πολλά, να αναπολώ. Μεγάλη ευτυχία. Άκουσα ξανά και τις συνεντεύξεις εξήντα και πλέον συνδημοτών μας που υπάρχουν στο YouTube, από εκείνες που πήραμε για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ μας. Ολάκερη η ιστορία μας!

Επιλογικά, οι ευχαριστίες και τα εύγε ανήκουν σε όλους και όλες που με τις διηγήσεις τους έκαναν τις αιτήσεις μας εξαιρετικές και πλουσιότατες, που ευχαρίστησαν όσους τα διάβασαν. Είναι μεγάλη η χαρά για τον Δήμο μας. Συντηρούμε την παράδοσή μας, τα έθιμά μας, την πολιτιστική μας ταυτότητα. Αυτά τα στοιχεία που έχουν εγκριθεί, πλέον κατοχυρώθηκαν σε μας. Κληρονομιά στις επόμενες γενεές. «Οι καιροί ου μενετοί». Δεν σηκώνουν άλλη αναβλητικότητα. Να περισώσουμε ό,τι μπορεί να διασωθεί.

Ας είναι η τωρινή διάκριση του Δήμου μας ένα μνημόσυνο σε όλους και όλες τους Λευυκονοικιάτες και τις Λευκονοικιάτισσες που έκαναν τρανή την κωμόπολή μας!