Τετάρτη, 7 Ιουνίου 2023, Ώρα: 3 μ.μ.
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Λατσιών
Της Ζήνας Λυσάνδρου-Παναγίδη, Δημάρχου Λευκονοίκου
Έζησε ανάμεσά μας ένας σταρ.
Ένα αστέρι λαμπερό που ήρθε από την Ανατολή!
Και κυριολεκτώ, αφού η μάνα του, η Μαρία, ήρθε με τη μάνα της, την Ελένη, κυνηγημένες και απαρφανισμένες από τα απέναντι παράλια…
Φέρνω στη σκέψη μου εκείνη τη φωτογραφία που όσοι έχουν πάει στο σπίτι του δεσπόζει στο καθιστικό!
Είναι η φωτογραφία που ως ταξιδιωτικός πράκτορας με τον χαρτοφύλακά του ετοιμάζεται να επιβιβαστεί στο πλοίο… Νομίζεις ότι είναι αστέρας του αμερικάνικου κινηματογράφου ή ένα από αυτά τα golden boys της Wall Street της Νέας Υόρκης.
Ομορφιά, λάμψη, φινέτσα, ευγένεια, αριστοκρατικό παράστημα! Η γλώσσα του σώματος αποκαλύπτει πάρα πολλά. Ένας κοσμοπολίτης που μπορούσε να σταθεί στα μεγαλύτερα και πιο αριστοκρατικά σαλόνια και να σαγηνεύσει… Που, όταν μιλούσε, έλαμπε το πρόσωπό του και σκορπούσε λάμψη γύρω του.
Τον θυμάμαι από μικρούλα. Πάντα καλοντυμένος και ευγενής. Ένας αριστοκράτης! Το σπίτι τους με τη θεία την Παναγιωτού, απέναντι από του θείου μου του Γιώρκου του Καμιντζή, πλάι στον Κρυό ποταμό που παίζαμε παιδιά!
Θυμάμαι που έπαιρνε με το λεωφορείο του κόσμο κάθε Κυριακή το καλοκαίρι στην Αγία Μαρίνα, κυρίως νέους για να κολυμπήσουν και να κάνουν τις βουτιές τους… Καθημερινά για χρόνια πολλά έφερνε κόσμο στη Λευκωσία.
Θυμάμαι το σπίτι που έκτισε στην Αγία Μαρίνα κι έμοιαζε με πλοίο… Σκοπός του ήταν να κτίσει ξενοδοχείο. Μαζί του έφερε και τα κλειδιά του σπιτιού του που τα είχε στο γραφείο του. Η μεγάλη του αγάπη ήταν η Αγία Μαρίνα μέχρι τέλους… Πήγαινε συχνά τα τελευταία χρόνια. Είχε κι εκεί φίλους. Ο Τούρκος σφετεριστής απολάμβανε τη θέα του σπιτιού του, αλλά δεν τον άφηνε να μπει μέσα…
Τον θυμάμαι στο ταξιδιωτικό του γραφείο στη Λευκωσία, μετά την προσφυγιά μας. Κάποια στιγμή, μου έκανε και λίγα μαθήματα για να πάω στις εξετάσεις οδήγησης, αφού ο πατέρας μου με είχε μάθει να οδηγώ, αλλά δεν πρόλαβα να πάρω άδεια.
Τον θυμάμαι που πηγαίναμε επίσκεψη στο σπίτι τους στον Στρόβολο 3. Πρόσφυγες όλοι μας. Με πόση χαρά μάς υποδέχονταν με τη θεία Παναγιωτού! Πάντα οι κουβέντες μας μάς οδηγούσαν στον τόπο μας. Στην αγαπημένη θάλασσα του βορρά μας. Στο ψάρεμα, στο κυνήγι, στα γλέντια του. Λάτρης της φύσης μέχρι τέλους!
Τα τελευταία χρόνια τον γνώρισα καλύτερα. Ήθελε να μου πει πράγματα, εμπειρίες ζωής, φυλακτά που είχε στην ψυχή του. Θυμόταν τα πάντα. Είχε διαύγεια πνεύματος αξιοθαύμαστη. Κατέγραψα πολλές αναμνήσεις του.
Μου έδειξε φωτογραφίες, μου διηγήθηκε στιγμές από τη ζωή του, με τα γλέντια του, τις διασκεδάσεις του, τις φιλίες του, τα αμέτρητα ταξίδια του… Πόσο κόσμο πήρε στα ταξίδια που διοργάνωνε, πόσους νέους και νέες έμαθε να οδηγούν!
Στα τελευταία του, οι νοσοκόμες, όπως μου είπε η Μαρία, νόμιζαν ότι τα έχασε ο παππούς, επειδή τους μιλούσε για τα ταξίδια του και τις εμπειρίες του… Πού να ΄ξεραν ποιον είχαν μπροστά τους!
Θα μπορούσαμε να μιλούμε για το φαινόμενο Νάκης Σάντης για ώρες! Σαν να ήταν ένας διάττοντας αστέρας που έπεσε από τον ουρανό. Θα σας πω ότι μιλούσε πέντε γλώσσες τις οποίες έμαθε μόνος του: Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Τούρκικα και Αραβικά!
Ο Νάκης Σάντης, γιος του δασκάλου Μιχάλη Σάντη από την Ακανθού, έζησε ανάμεσά μας, όταν ο πατέρας του διορίστηκε δάσκαλος στο Λευκόνοικο. Η μητέρα του, Μαρία Παρτζίογλου, γεννήθηκε στα Κυλίνδρια της Μικράς Ασίας, απέναντι από την Κερύνεια, το 1907. Δυο αδέλφια της, ο Κυπριανός και ο Δημήτρης, κατατάγησαν στον τουρκικό στρατό και ήταν αγνοούμενοι. Γι’ αυτό κι έδωσε τα ονόματά τους στους γιους της. Αρκετά από όσα έγραψα για τη μητέρα του στο Ημερολόγιό μας του 2022, μου τα είπε ο ίδιος.
Ο Νάκης είχε άλλα τέσσερα αδέλφια. Τη Νίνα και τον Κύπρο, που ήταν πιο μεγάλοι του, και τη Γεωργία και τον Δημήτρη που είναι πιο μικροί του. Μεγάλωσαν όλα τα παιδιά, έχοντας στο σπίτι τη γιαγιά τους, με την οποία η μητέρα τους μιλούσε τούρκικα. Μάλιστα, όπως μου είπε ο ίδιος, η μητέρα του που ποτέ δεν έμαθε σωστά Ελληνικά, τον αποκαλούσε «το Νάκη μου».
Η μεγαλύτερη αγάπη της ζωής του για την οποία ήταν τόσο περήφανος ήταν η οικογένειά του: η θεία Παναγιωτού, την οποία ευγνωμονούσε, και τα παιδιά του: ο Κυριάκος και η Μαρία. Κι ύστερα, τα εγγόνια του: ο Σταύρος, από τον παππού Νάκη, ο Στέφανος και η Νάγια.
Αγαπημένοι μου, Κυριάκο και Μαρία, Σωτήρη και Νίκη, σας εύχομαι την εξ ύψους παρηγορίαν. Στα εγγόνια του, Σταύρο, Στέφανο και Νάγια, εύχομαι να ζουν και να τον θυμούνται και να είναι περήφανοι για τον παππού τους.
Ήταν πολύ ξεχωριστός!
Αγαπημένε μου θείε Νάκη,
Να πας στο καλό!
Καλό ταξίδι στο Φως!
Χαιρετίσματα στη θεία Παναγιωτού!
Καλή Ανάσταση!
Καλό παράδεισο!
Τώρα η ψυχή σου πετά λεύτερη στο Λευκόνοικό μας, στην Ακανθού και στην Αγία Μαρίνα που τόσο αγάπησες!
Η κόρη σου η Μαρία βρήκε στα γραπτά σου το ακόλουθο ποίημα με το οποίο σε αποχαιρετούμε:
«Σαν πεθάνω, θάψετέ με
στη βρύση της Διχωρκάς
που έχει νερό δροσερό
να πίνω, όταν διψώ,
ο Σαλίχης βοσκός στη Διχωρκά
να παίζει τον ζορνέ, Λοϊζιάς
και Μπάτας να χορεύκουν τον αμανέ».
