Πέμπτη, 24 Μαρτίου 2022, 1:30 μ.μ.
Ιερός Ναός Αγίου Κοσμά του Αιτωλού-Σφαλαγγιώτισσα, Λεμεσός
Της Ζήνας Λυσάνδρου-Παναγίδη,
Δημάρχου Λευκονοίκου
Έφυγε ακόμη μία από τις αρχόντισσες του Λευκονοίκου. Μια αριστοκράτισσα! Σκέφτομαι ότι, αν κάποιος ήθελε να φιλοτεχνήσει έναν ανδριάντα για την αρχόντισσα του Λευκονοίκου, την αγγελική όψη της Σοφούλας θα έπρεπε να μελετήσει, την κορμοστασιά της, όπως και την λαμπερή και απαστράπτουσα προσωπικότητά της, το χαμόγελό της, την προσήνεια και τη ζεστασιά της.
Θαυμάζω τις γυναίκες του Λευκονοίκου που προετοίμασαν το έδαφος για μας. Υποκλίνομαι στο μεγαλείο και στη δύναμη της ψυχής τους, στην αρχοντιά και στη θαλπωρή τους. Θαυμάζω όλες τις μανάδες και τις γιαγιάδες μας που ύφαιναν τα προικιά μας, που η νοικοκυροσύνη τους ήταν ξακουστή, που το ζυμάρι στα χέρια τους γινόταν τέχνη, που πολλές ήξεραν τα μυστικά της γης μας και της καλλιέργειάς της, που αφουγκράζονταν τις μυστικές φωνές της. Θαυμάζω, όμως, κι αυτές που λόγω καταγωγής, πλούτου, δυναμισμού και ευφυίας, ξεχώρισαν και άνοιξαν λεωφόρους για να διαβούμε οι νεότερες, και κυρίως για να διαπλεύσουμε τις συμπληγάδες του ξεριζωμού και της προσφυγιάς.
Μία από αυτές τις εκπληκτικές, τις θαυμαστές γυναίκες μας ήταν και η πρώτη εγγονή του Σιαλή του Χατζηώρκη «με το νάμιν», όπως άκουα μικρή να λένε. Η Σοφούλα του Πετρή του Τακούσιη, πρώτου ξαδέλφου του παπά μου, και της Ελεγκούς, που πήρε το όνομα της γιαγιάς της Σοφίας, της κόρης του Παυλά που έντυσε με χρυσό τον Σωτήρα μας.
Τη μοίραναν οι μοίρες που ήρθαν στο προσκέφαλό της, όταν γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1929, και της χάρισαν ομορφιά, πλούτη, εξυπνάδα, καλή τύχη, θαυμάσια παιδιά, μα της επιφύλαξαν και αρρώστιες και στο τέλος τον χαμό της στερνοκόρης της, της Γαβριέλλας, που της θέρισε τα σωθικά.
Η Σοφούλα μας φοίτησε στις Καλογριές στη Λάρνακα μαζί με την ξαδέλφη της, τη Νεφέλη Τακούσιη, και τη Μαργαρίτα του Πήτρου, τη γυναίκα του γιατρού του Βάσου. Παντρεύτηκε τον μ. Στασή του Χοίρα, έμπορο, γιο του μ. Κυριάκου Χοίρα, και απέκτησαν τη Βάνια, τη Λένια, τον Κυριάκο και μετά τη Γαβριέλλα. Χωρίς τη στήριξη του συζύγου της, ασφαλώς, δεν θα ήταν δυνατόν να έχει αυτή τη δράση στη ζωή της.
Το σπίτι τους αρχοντικό και μεγαλόπρεπο δέσποζε στον κεντρικό δρόμο της κωμόπολής μας. Τριώροφο. Κάτω τα μαγαζιά και πάνω η κατοικία. Ήταν ένα παλάτι που απέπνεε την ευγένεια των ανθρώπων που το κατοικούσαν.
Από το 1947-48 έμαθε να οδηγεί αυτοκίνητο, από τις πρώτες γυναίκες στον Δήμο μας, αφού ήταν κόρη οδηγού. Ήταν πάντα ρηξικέλευθη. Με το αυτοκίνητό της, αργότερα, μαζί με τη Σοφία του Κωνσταντή του Παττίχα, μετέφεραν μηνύματα της Ε.Ο.Κ.Α. Έκρυβε τα μηνύματα, έβαζε και τον Κυριάκο, μικρό παιδάκι, στο πίσω κάθισμα, και ξεκινούσαν για τη Λευκωσία, έχοντας πρόχειρη τη δικαιολογία ότι πάει το μωρό στον γιατρό, όπως μου είπε ο Κυριάκος. Είχε και το προνόμιο να μιλά αγγλικά, οπόταν οι στρατιώτες δεν την υποπτεύονταν.
Όπως δεν την υποπτεύθηκαν, όταν περιποιόταν τον πρώτο της ξάδελφο, τον Μιχαλάκη Τακούσιη, στο σπίτι της, μετά από έναν τραυματισμό. Πού να ήξεραν ότι ήταν υπεύθυνη των παντρεμένων γυναικών της Ε.Ο.Κ.Α. στο Λευκόνοικο και συνεργαζόταν και με την Υπεύθυνη όλων των νεάνιδων και γυναικών της Ε.Ο.Κ.Α. στο Λευκόνοικο, τη νεαρή τότε Γιώτα Λυσάνδρου, η οποία ήταν δεύτερη ξαδέλφη της.
Οι φιλενάδες της, όμως, ήταν η ξαδέλφη του πατέρα της, η θεία μου η Λουλλού Λυσάνδρου, του Πανάου, η Μαρούλα του Φίσιερ, η Θεανούλα του Βασίλη, η Χρύσω η Μιχαηλίδη, όλες πεθαμένες. Θυμάμαι ότι κάθε Πέμπτη θα έπαιρνε τις φιλενάδες της στη Λευκωσία για να πιουν τον καφέ τους στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας.
Η κοσμοπολίτισσα Σοφούλα το 1961 πήγε στο Κάρδιφ, στη θεία της Kay και στον θείο της Μήτσιο, αδελφό του παππού της του Σιαλή, μαζί με τον Κυριάκο της για να τη δει γιατρός και να κάνει εξετάσεις, γιατί είχε πρόβλημα με τον ένα νεφρό της. Έμειναν τέσσερις μήνες, και ο Κυριάκος έμαθε να μιλά την αγγλική γλώσσα, ενώ η Σοφούλα ήταν και πάλι η πρώτη γυναίκα που φόρεσε παντελόνι και έφερε για τις κόρες της δίσκους των Μπιτλς (Beatles), τόσο πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή.
Ο αδελφός της, ο Αντρίκος, θυμήθηκε ότι, τη μέρα της ενθρόνισης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ΄, μαζί με τις γυναίκες που πήγαν για να χορέψουν, ήταν και η Ελεγκού με τη Σοφούλα, φορώντας τις χρυσές γαλάτες, τους «μαχμουτιέδες», όπως έλεγαν αυτά τα κοσμήματα με τις χρυσές οθωμανικές λίρες που είχε κόψει ο Μαχμούτ ο Β΄(1808-1839) και φύλαε ο Σιαλής στην κάσια την αυστριακή που αγόρασε το 1900.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι ήταν και η πρώτη γυναίκα στην επαρχία Αμμοχώστου η οποία γράφτηκε ως μέλος του Ενιαίου κόμματος που ίδρυσε ο Γλαύκος Κληρίδης στις 5 Φεβρουαρίου του 1969.
Σκέφτομαι την έκπληξη των εξ Ελλάδος καθηγητών που διορίζονταν στην Ανωτέρα Σχολή Λευκονοίκου και μετά και στο Γυμνάσιο, όπως και των συζύγων τους, όταν συναντούσαν σε μια μικρή κωμόπολη του νησιού μας μια τέτοια γυναίκα που συναγωνιζόταν τις Αθηναίες κυρίες των καλών οικογενειών σε ευγένεια, μεγαλοσύνη, αβροφροσύνη, αρχοντιά και κοινωνικότητα. Απογευματινά τσάγια, βεγγέρες, δείπνα αξέχαστα, αλλά και καρέ της ντάμας συγκέντρωναν στο σαλόνι της φίλους και φίλες από όλη την Κύπρο, μεταξύ των οποίων και την οικογένεια Λανίτη από τη Λεμεσό, τους οποίους εντυπωσίαζε με τη χάρη, την εξυπνάδα, τη λεβεντιά, τη νοικοκυροσύνη και τις ικανότητές της. Ήταν μια γυναίκα πολύ πιο μπροστά από την εποχή της που είχε το χάρισμα να δίνει πολλή αγάπη.
Αυτή την ευγένεια, βεβαίως, τις αρχές και τις αξίες της, την υψηλοφροσύνη της, την αβρότητα μεταλαμπάδευσε και στα παιδιά της τα οποία ξεχώριζαν και στο ντύσιμο και στους τρόπους καλής συμπεριφοράς. Γι’ αυτό και σε όλη τη ζωή της τα καμάρωνε, όπως καμάρωνε τα εγγόνια και τα δισέγγονά της.
Ο γιος της Κυριάκος ευχήθηκε, και σας το μεταφέρω, τον δυναμισμό της να τον έχουν και τα παιδιά που υποφέρουν από καρκίνο, για να παίρνουν δύναμη και κουράγιο να αντιμετωπίσουν τον σταυρό τους, όπως αντλούσε κι αυτή δύναμη από τον Θεό για να αντέξει τον θάνατο της Γαβριέλλας της από τον καρκίνο.
Στα παιδιά της, Βάνια, Λένια και Κυριάκο, στα οκτώ εγγόνια και στα οκτώ δισέγγονά της, στα αδέλφια της, στους γαμπρούς και στις νύφες της, στα ξαδέλφια της, εύχομαι την εξ ύψους παρηγορίαν. Μακάρι να της μοιάσουν στον χαρακτήρα και να έχουν τα ταλέντα και τα χαρίσματά της.
Αγαπημένη μου ξαδέλφη, Σοφούλα μου,
Καλοτάξιδη να είναι η πορεία σου προς το Φως.
Πας να συναντήσεις τον σύζυγό σου, την Γαβριέλλα σου, τους γονείς, τον αδελφό σου, τον Μήτσιο, τον αδελφό σου τον Παύλο, τους παππούδες σου και όλους τους συγγενείς και τους φίλους σου. Θα συναντήσεις και τον τατά σου, τον δικηγόρο Σάντη από το Βαρώσι, γαμπρό του Ιωάννη Οικονομίδη μας. Χαιρετίσματα να πάρεις σε όλους και να τους πεις πως δεν τους ξεχνούμε. Τους αγαπάμε πολύ.
Αναπαύσου εν ειρήνη. Δεν σε αξίωσε ο Θεός να γυρίσεις στη γη μας. Η ψυχή σου, όμως, τώρα, λεύτερο πουλί, είμαι σίγουρη ότι φτεροπετά πάνω από το Λευκόνοικό μας.
Καλό παράδεισο!
Καλή Ανάσταση.
Μέμνησο και υπέρ ημών!
