Τοποθέτηση κυρίας Ζήνας Λυσάνδρου Παναγίδη, Προέδρου της Επιτροπής Αιρετών Γυναικών της Ένωσης Δήμων Κύπρου και Δημάρχου Λευκονοίκου στην Ημερίδα με θέμα «Νέες και νέοι για την ισότητα των φύλων στην οικογένεια. Η σημασία του Κράτους και των Κοινωνικών Θεσμών»
Λευκωσία, 7 Νοεμβρίου 2019
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Θα ήθελα καταρχάς, να σας ευχαριστήσω θερμά για την τιμή να έχω σήμερα μια θέση στο πάνελ ανάμεσα σε τόσο αξιόλογους ομιλητές για ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως είναι αυτό της ισότητας των φύλων. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι στον τόπο μας έχουμε ακόμα μακρύ και δύσβατο δρόμο να διανύσουμε μέχρι το σημείο όπου θα μπορούμε να μιλούμε και φυσικά να ζούμε σε μια κοινωνία όπου άνδρες και γυναίκες είναι πραγματικά ίσοι και αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι.
Βέβαια, για να μην είμαστε αχρείαστα απαισιόδοξοι, οφείλουμε να ομολογήσουμε πως στην Κύπρο μας τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει, όχι απλά βήματα, αλλά άλματα στον τομέα της γυναικείας χειραφέτησης, ανεξαρτητοποίησης και ενδυνάμωσης. Προσωπικά, ανήκω σε μια γενιά για την οποία για μια γυναίκα δεν ήταν δεδομένα ούτε η μόρφωση, ούτε η επαγγελματική αποκατάσταση, ούτε πόσο μάλλον η εμπλοκή με τα κοινά και την πολιτική. Ωστόσο, αυτό δεν με σταμάτησε από το να συνδυάσω καριέρα και οικογένεια.
Με πείσμα και θέληση, καταφέραμε να ξεπεράσουμε τα όρια που μας έθεταν οι όποιες κοινωνικές αντιλήψεις και με μεγάλη χαρά βλέπω σήμερα την νέα γενιά των Κυπρίων γυναικών να σπουδάζουν και να μην φοβούνται να συνδυάσουν την καριέρα με την οικογένεια.
Έχουμε φτάσει λοιπόν σε ένα σημείο όπου η καριέρα και η οικογένεια μπορούν να αποτελούν πλέον επιλογή για την Κύπρια γυναίκα. Τι συμβαίνει όμως όταν υπάρχουν εξαρτόμενα άτομα σε ένα σπίτι; Ποια είναι η κυπριακή πραγματικότητα σε ένα σπίτι όπου υπάρχουν παιδιά, ηλικιωμένοι ή άτομα με αναπηρία; Εκεί που δεν υπάρχει πρόσβαση σε υποδομές, θεωρείται δεδομένο ότι η γυναίκα θα θυσιάσει την επαγγελματική της ζωή για τη φροντίδα των ατόμων αυτών, είτε πρόκειται για παιδιά, είτε για ηλικιωμένους, είτε για άτομα με κάποιου είδους αναπηρία.
Τα κοινωνικά στερεότυπα που θέλουν τον άντρα να είναι ο κουβαλητής του σπιτιού δεν έχουν ακόμα ξεπεραστεί. Πρόκειται για νοοτροπίες που είναι ακόμα βαθιά χαραγμένες στο ποιόν μας και οι οποίες μεταφράζονται συχνά και σε θεσμικό επίπεδο. Παράδειγμα αυτού αποτελεί η τεράστια διαφορά που υπάρχει μεταξύ του νομικού πλαισίου για την άδεια μητρότητας και την άδεια πατρότητας.
Αυτή η κατάσταση ανταποκρίνεται όμως πλέον στις ισορροπίες που υπάρχουν σε μια μοντέρνα οικογένεια ή μήπως οι γυναίκες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν προσωπικές τους επιθυμίες και στόχους λόγω έλλειψης κατάλληλων υποδομών;
Στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν, ήταν σύνηθες οι οικογένειες να εμπιστεύονται τα εξαρτόμενα άτομά τους σε άλλα άτομα του περιβάλλοντος τους. Για παράδειγμα, παππούδες και γιαγιάδες φρόντιζαν τα εγγόνια τους όσο οι γονείς εργάζονταν, ή προσλαμβάνονταν ιδιωτικές υπηρεσίες.
Πολύ συχνά πλέον όμως οι νέοι μας δημιουργούν την οικογένειά τους σε μια άλλη πόλη, όπου δεν έχουν άμεση πρόσβαση στα άτομα της εμπιστοσύνης τους. Επιπρόσθετα, η οικονομική κρίση που ταλάνισε τον τόπο μας τα τελευταία χρόνια, δεν επιτρέπει την πρόσληψη ιδιωτικών υπηρεσιών με την ίδια ευκολία που συνέβαινε στο παρελθόν.
Όλες αυτές οι αλλαγές έχουν καταστήσει την ανάγκη για πρόσβαση σε κατάλληλες υποδομές πολύ πιο έντονη. Οι Δήμοι και γενικά οι Τοπικές Αρχές, αντιλαμβανόμενοι τις ανάγκες της τοπικής τους κοινωνίας, προσπαθούν να ανταποκριθούν όσο το δυνατό καλύτερα σε αυτή την κατάσταση με τα όσα μέσα διαθέτουν.
Ο τίτλος της παρουσίασής μου πραγματεύεται το θέμα της προώθησης υποδομών για εξαρτόμενα άτομα σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τέτοιες υποδομές, όπως θα σας περιγράψω αμέσως μετά, υφίστανται στους Δήμους σε ένα μη αμελητέο βαθμό. Ωστόσο, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι υποδομές κοινωνικής πολιτικής θεσμικά αποτελούν αρμοδιότητα του Κεντρικού Κράτους.
Θα ήθελα να διευκρινίσω ότι τα στοιχεία που θα σας παρουσιάσω είναι ενδεικτικά και δεν αφορούν και τους 30 ελεύθερους Δήμους της Κύπρου. Θεωρώ πιο χρήσιμο να αναφέρω μερικά στοιχεία από κάθε Επαρχία, τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για μερικά συμπεράσματα.
Αρχίζοντας από την Επαρχία Λευκωσίας, ο Δήμος Αγίου Δομετίου λειτουργεί το Κέντρο Παροχής Κοινωνικών Υπηρεσιών Αγίου Δομετίου καθώς και το Πολυδύναμο Κέντρο – παιδική λέσχη. Στις υποδομές αυτές, οι οποίες ανήκουν και λειτουργούν από το Δήμο, είναι εγγεγραμμένα ολόχρονα 50 περίπου παιδιά, αριθμός που διπλασιάζεται κατά την καλοκαιρινή περίοδο όταν τα σχολεία είναι κλειστά. Παράλληλα, ο Δήμος Λατσιών δεν διαθέτει δικές του υποδομές, ωστόσο σε συνεργασία με το Συμβούλιο Κοινοτικού Εθελοντισμού, τα γνωστά σε όλους μας ΣΚΕ, λειτουργεί τις παιδικές λέσχες Λατσιών, στις οποίες είναι εγγεγραμμένα περίπου 220 παιδιά.
Στην Επαρχία Λεμεσού, ο Δήμος Λεμεσού, ο οποίος είναι και ο μεγαλύτερος Δήμος παγκύπρια, βρίσκουμε πληθώρα υποδομών για εξαρτόμενα άτομα. Από μόνος του ο Δήμος λειτουργεί το πρόγραμμα Ελεύθερα Χέρια που απευθύνεται σε εφήβους 12 με 17 ετών με 26 εγγεγραμμένα παιδιά, το πρόγραμμα Σχεδία για στήριξη και επανένταξη αστέγων, το οποίο απευθύνεται στους 85 εγγεγραμμένους σε αυτό ενήλικες, καθώς και το πρόγραμμα Κοινωνική Εργασία στο δρόμο που απευθύνεται σε νέους και στο οποίο συμμετέχουν 70 άτομα. Παράλληλα, το Κέντρο Κοινωνικής Προσφοράς του Δήμου Λεμεσού λειτουργεί το Συμβουλευτικό Δικοινοτικό Πολυδύναμο Κέντρο και τον παιδικό σταθμό Ινώς Χατζηπαύλου, ενώ σε συνεργασία με Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς λειτουργούν το Κέντρο ενηλίκων Αγίας Φύλας και το Παττίχειο Κέντρο
Ενηλίκων τα οποία απασχολούν περισσότερα από 200 άτομα τρίτης ηλικίας. Σε ένα μικρότερο Δήμο της Επαρχίας Λεμεσού, το Δήμο Ύψωνα, το ΣΚΕ φροντίζει στην παιδική λέσχη του περίπου 50 παιδιά και στο καλοκαιρινό του σχολείο 160 παιδιά. Παρέχει επίσης κατοίκον φροντίδα και φαγητό σε 15 ηλικιωμένους.
Στην Επαρχία Λάρνακας, ο Δήμος Αθηένου συνεργάζεται με το τοπικό ΣΚΕ για τη λειτουργία του Κοινοτικού Παιδοβρεφοκομικού Σταθμού που φροντίζει περισσότερα από 70 παιδιά και βρέφη αλλά και την Κλεάνθειο Κοινοτική Στέγη που απασχολεί περίπου 40 άτομα τρίτης ηλικίας.
Στην Επαρχία Αμμοχώστου, ο Δήμος Δερύνειας λειτουργεί Κέντρο Ενηλίκων στο οποίο απασχολούνται περίπου 150 άτομα και συνεργάζεται με το τοπικό ΣΚΕ για τη λειτουργία παιδικής λέσχης, παιδοκομικού σταθμού και κοινοτικού νηπιαγωγείου πρωινής και απογευματινής φοίτησης, τα οποία φροντίζουν συνολικά περίπου 150 παιδιά.
Τέλος, στην Επαρχία Πάφου, ο Δήμος Πέγειας επίσης σε συνεργασία με το τοπικό ΣΚΕ, φροντίζει περισσότερα από 60 παιδιά και βρέφη στο Πολυδύναμο Κέντρο Εξυπηρέτησης.
Με βάση τους πιο πάνω αριθμούς, μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι τα προγράμματα αυτά τυγχάνουν ανταπόκρισης από τις τοπικές κοινωνίες σε όλες τις περιοχές της ελεύθερης Κύπρου, μικρούς και μεγάλους Δήμους, αστικά κέντρα και αγροτικές περιοχές. Ως εκ τούτου, οι δημοτικές υποδομές φροντίδας εξαρτημένων ατόμων είναι χρήσιμες για τη σύγχρονη κυπριακή οικογένεια.
Όπως παρατηρούμε, τα περισσότερα προγράμματα που υλοποιούνται σήμερα σε αυτόν τον τομέα σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, λειτουργούν σε συνεργασία με τα Συμβούλια Κοινοτικού Εθελοντισμού και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως προείπα, η αρμοδιότητα για λειτουργία υποδομών κοινωνικής πολιτικής ανήκει στο Κράτος, το οποίο διαθέτει και τους πόρους για την υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων.
Δεν σας κρύβω ότι συχνά παρατηρούνται και φαινόμενα έλλειψης θέσεων στα προγράμματα των Δήμων ή περιορισμένος χρόνος λειτουργίας των υποδομών, αφού οι Δήμοι αδυνατούν να χρηματοδοτήσουν πιο εκτενείς υποδομές για να καλύψουν περισσότερες ανάγκες.
Αναγνωρίζοντας αυτές τις αδυναμίες, στα πλαίσια της διαβούλευσης μεταξύ Κυβέρνησης και Ένωσης Δήμων, μία από τις σημαντικές θέσεις της Ένωσής μας ήταν ότι η αρμοδιότητα της Κοινωνικής Πολιτικής πρέπει να περιέλθει στους Δήμους σε συνδυασμό με την αντίστοιχη μεταφορά πόρων από το Κεντρικό Κράτος. Με λύπη παρατηρήσαμε πρόσφατα ότι το Νομοσχέδιο που κατατέθηκε για επεξεργασία στην Νομική Υπηρεσία από την Κυβέρνηση, δεν περιείχε τέτοια πρόνοια.
Αντ’ αυτού, ο Δήμος θα πρέπει να υποβάλλει αίτηση στο Υπουργείο Εργασίας για αξιολόγηση της ικανότητάς του να αναλάβει την εν λόγω αρμοδιότητα. Η κατάληξη αυτή δεν είναι ικανοποιητική γιατί θα συνεχίσει να εμποδίζει τις Τοπικές Αρχές να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, τις οποίες γνωρίζουν από πρώτο χέρι. Αντίθετα, με την παρούσα μορφή της νομοθετικής πρόνοιας,
θεσμοθετείται ένας δυσλειτουργικός, χρονοβόρος και γραφειοκρατικός μηχανισμός ο οποίος σίγουρα δεν θα αποβεί προς όφελος της ποιότητας ζωής του πολίτη.
Η Ένωση Δήμων θα συνεχίσει να αγωνίζεται για τη μεταφορά της αρμοδιότητας της κοινωνικής πολιτικής στους Δήμους. Όραμά μας είναι να μπορεί η κάθε οικογένεια που ζει σε δημοτικά όρια να έχει την ευκαιρία να λαμβάνει ποιοτικές υπηρεσίες για τα παιδιά, τους γονείς και κάθε μέλος της που χρήζει κάποιου είδους ειδικής φροντίδας. Εμείς γνωρίζουμε καλύτερα από τον καθένα τις ανάγκες της τοπικής μας κοινωνίας και θέλουμε να είμαστε σε θέση να ανταποκρινόμαστε σε αυτές, χωρίς ζητήματα ασφυκτικής οικονομικής επιβάρυνσης, περιορισμένου χώρου, ωραρίων, κλπ..
Μόνο με αυτό τον τρόπο θα δώσουμε την κατάλληλη ώθηση και τα φτερά σε όλα τα μέλη της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένης και της κάθε γυναίκας, να κυνηγήσει τα όνειρά της. Μόνο όταν ξέρει ότι δεν χρειάζεται να ανησυχεί, θα είναι πραγματικά ελεύθερη. Ελπίζουμε ότι στα επόμενα στάδια της διαδικασίας της Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα δούμε τις κατάλληλες πρόνοιες να εισάγονται στο Νομοσχέδιο για το θέμα αυτό. Γιατί ο σκοπός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι να βρίσκεται δίπλα στον κάθε πολίτη, προσφέροντάς του ποιοτικές υπηρεσίες. Αλλοίμονο αν δεν βρεθούμε στο πλευρό της κυπριακής οικογένειας και της κάθε Κύπριας εργαζόμενης γυναίκας!
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
