Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στο Λευκόνοικο, μια κωμόπολη στο κέντρο της Ανατολικής Μεσαορίας, στην επαρχία Αμμοχώστου, είναι μια σημαντική εκκλησία που κινδύνευε να καταρρεύσει και χάρη στη Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά αναστηλώθηκε με κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη UNDP-PFF, και αποκάλυψε νέα άγνωστα, μέχρι της στιγμής, στοιχεία που πλουτίζουν τον πολιτισμό και την ιστορία της Κύπρου.
Πέραν των γνωστών τοιχογραφιών, του 1926 και του 1958, ανακαλύφθηκαν παλαιότερες που μας παίρνουν πίσω στον 12ο αιώνα. Βρέθηκαν τοιχογραφίες του 16ου αιώνα κι άλλες ακόμη παλαιότερες , βυζαντινές, του 12ου αιώνα.
Τοιχογραφίες του Αγίου Πανφουτίου, της Αγίας Βαρβάρας και της Αγίας Αικατερίνης (12ος αιώνας) σε τόξο του νότιου τοίχου, τοιχογραφίες σε άλλα σημεία (πίσω από νεότερα τόξα), οικοδομικές (κατασκευαστικές) φάσεις/αρμοί καθώς και το υπόστρωμα τριών τουλάχιστον παλαιότερων δαπέδων, στο σημείο που έγινε η ανασκαφή για τη θεμελίωση του κεντρικού κίονα, είναι τα νέα ευρήματα , που αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες της ανακαίνισης του ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο κατεχόμενο Λευκόνοικο.
Ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στη σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα πολλών οικοδομικών φάσεων. Η παλαιότερη (ορατή σήμερα) φάση ανάγεται στον 12ο αιώνα, υπάρχει μεσαιωνική φάση του 15ου-16ου αιώνα και φάσεις της τουρκοκρατίας (18ος-19ος) και μετασκευές των αρχών του 20ου αιώνα. Στις τοιχογραφίες στο νότιο τόξο έχει τοποθετηθεί , επειδή βρίσκονται εξωτερικά του ναού, ειδικό διάφανο κάλυμμα για προστασία.
Δεν αποκλείεται να υπάρξουν κι άλλα ευρήματα, που να πλουτίζουν ακόμη περισσότερο την ιστορία της Κύπρου. Το μνημείο με τα διάφορα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά, φράγκικα, βυζαντινά και μεταγενέστερα, αποτελεί μαρτυρία σύνθεσης πολιτιστικών χαρακτηριστικών όπως αφομοιώθηκαν από τον Κυπριακό λαό.
Το πιο μεγαλόπρεπο και το πιο σεβαστό μνημείο του Δήμου, όπως το χαρακτήρισε ο ρέκτης φιλόλογος καθηγητής πατήρ Κυριάκος Ρήγας, είναι μια μεγάλη και επιβλητική εκκλησία, βασιλική με τρούλλο. Είχε θαυμάσιο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι με αρχαίες εικόνες. Έξω από την εκκλησία είχε τοποθετηθεί και ο ανδριάντας του εθνικού ποιητή της Κύπρου Βασίλη Μιχαηλίδη, τέκνου της κωμόπολής, το σπίτι του οποίου ήταν πίσω από την εκκλησία.
ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Κάποιες εικόνες που βρίσκονταν στην εκκλησία, μεταφέρθηκαν εγκαίρως πριν από την εισβολή στο Βυζαντινό Μουσείο, όπως η εικόνα του 11ου αιώνα με τις τρεις μορφές των αποστόλων, με πε-ριποιημένη κόμμωση, που πιθανότατα είναι μέρος μιας πολυπρόσωπης σύνθεσης,ή το δίπτυχο που περιέχει τη ζωή του Χριστού, (15ο με 16ο αιώνα) ή, ακόμη, η Παναγία του 15ου αιώνα, η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα που κάθεται σε σκαλιστό θρόνο και κρατάει στα πόδια της στοργικά τον μικρό Χριστό που ευλογεί με το δεξί του χέρι.
Ζήνα Λυσάνδρου-Παναγίδη
Δήμαρχος Λευκονοίκου
