ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Με την ευκαιρία της εθνικής επετείου της 1ης Απριλίου, παρουσιάζουμε μια Δήμαρχο που θεωρεί ευλογία και μεγάλη τιμή το γεγονός ότι φέρει το όνομα του ήρωα της αγχόνης Αντρέα Παναγίδη. Είναι η Δήμαρχος Λευκονοίκου Ζήνα Λυσάνδρου Παναγίδη η οποία σεμνύνεται ότι είναι η μόνη γυναίκα σε όλο τον Ελληνισμό που έχει τον πεθερό της στα Φυλακισμένα Μνήματα.
«Λευκόνοικον τα πρώτα σου να σου τα πω κλαμώντα
που΄σιες τη σπάστρα τζιαι τιμή τζι άλλα πολλά προσόντα,
εσού που τ’ άλλα τα χωρκά είσιες μιαν άλλη χάρη,
ήσουν μια αμματόπετρα, της Μεσαρκάς καμάριν».
Στίχοι του λαϊκού μας ποιητή Αντώνη Αντωνίου για την κωμόπολη της Μεσαορίας της οποίας έχω την τιμή από την 1η Ιανουαρίου 2017 να είμαι Δήμαρχος.
1)Κυρία Λυσάνδρου, ακούσαμε για την αναστήλωση της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο κατεχόμενο Λευκόνοικο. Πώς πάνε οι εργασίες αναστήλωσης;
1)Δόξα τω Θεώ, οι εργασίες για την αναστήλωση της εκκλησίας μας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ , που κινδύνευε με κατάρρευση, συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς, και ευελπιστούμε, σύμφωνα και με την ενημέρωση που είχαμε, ότι θα λειτουργήσουμε τον Αρχάγγελό μας φέτος.
Γι’ άλλη μια φορά, θα εκφράσω τις θερμότατες ευχαριστίες μας στους ανθρώπους που μοχθούν με ανιδιοτέλεια και περισσή αγάπη, με σοβαρότητα, μεράκι, με αλληλοσεβασμό και εκτίμηση, για να γίνει το όνειρό μας πραγματικότητα. Αυτοί είναι τα μέλη της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική μας Κληρονομιά, ο κ. Τάκης Χατζηδημητρίου, ο κ. Γλαύκος Κωνσταντινίδης, ο δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, ο συντηρητής πατήρ Κυριάκος, ο τουρκοκύπριος Ali Tunkay, επικεφαλής της Επιτροπής από πλευράς Τουρκοκυπρίων, κ.ά.
Ευχαριστούμε, επίσης, την κ. Tiziana Zennaro του UNDP-PFF και την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη χρηματοδότηση του μεγαλόπνοου αυτού έργου, αλλά, προσωπικά, ευχαριστώ και τον τέως Δήμαρχο Λευκονοίκου, τον φίλο Μιχάλη Πήλικο, για τις προσπάθειες που έκανε μαζί με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, για την αποκατάσταση της εκκλησίας μας.
Αναντίρρητα, ευχαριστίες αναπέμπουμε, κυρίως, στον Ύψιστο που μάς αξίωσε να βιώσουμε αυτό το θαύμα, μετά από 43 χρόνια.
2)Κ. Δήμαρχε, έγινε γνωστό ότι βρέθηκαν τοιχογραφίες μεγάλης πολιτιστικής αξίας στον Αρχάγγελο. Τι έχετε να μας πείτε;
2)Αναντίρρητα, αυτό που μας έχει συγκινήσει είναι η τελευταία είδηση ότι, κατά τη διαδικασία αφαίρεσης του σοβατίσματος από τους τοίχους, στο εσωτερικό της μέρος , βρέθηκαν μεγάλης πολιτιστικής αξίας τοιχογραφίες του 16ου και του 12ου αιώνα. Στην πρώτη περίπτωση, βρέθηκαν μικρές τοιχογραφίες που αναπαριστούν διάφορα γεγονότα από τη Βίβλο, ενώ στη δεύτερη περίπτωση βρέθηκε μια τοιχογραφία του Αγίου Γεωργίου, του 12ου αιώνα, η οποία είναι ορατή σε μια μεσοτοιχία. Ελπίζουμε, βεβαίως, ότι θα έχουμε κι άλλα ευρήματα μέχρι να συμπληρωθεί η αναστήλωση της εκκλησίας μας.
3)Ως Δήμαρχος μιας κατεχόμενης κωμόπολης, ποια είναι η πρώτη σας προτεραιότητα;
3)Από τις πρώτιστες έγνοιες μας μαζί με το Δημοτικό Συμβούλιο είναι να φέρουμε κοντά μας τη νεολαία μας, το μέλλον της κωμόπολής μας. Ξέρουμε ότι αυτό είναι το μείζον πρόβλημα όλων των κατεχόμενων περιοχών. Τα παιδιά μας γεννιούνται και μεγαλώνουν μακριά από την κωμόπολή μας, ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους, όμως πρέπει να τα φέρουμε κοντά μας, να ενδιαφερθούν για τα δρώμενα του Δήμου μας, αν θέλουμε να συνεχίσει η κωμόπολή μας να ζει και να δημιουργεί.
Οφείλουμε να αγκαλιάσουμε με πολλή αγάπη τα νέα βλαστάρια μας, να τους μάθουμε τον πολιτισμό που αφήσαμε πίσω μας, να τα κάνουμε να αισθανθούν ότι είναι μέρος αυτής της παράδοσης, για να αγαπήσουν τη γη μας και να είναι περήφανοι για την καταγωγή τους. Γι’ αυτό πρέπει να τα πάρουμε εκεί, σε ένα προσκύνημα στη γη μας, να μάθουν τι αφήσαμε πίσω, να περπατήσουν στις γειτονιές που πάτησαν οι γονείς και οι παππούδες τους, να αφουγκραστούν μυστικές φωνές, να χαρούν χρώματα, μυρωδιές κι αρώματα.
Αυτή πρέπει να είναι η ύψιστη προτεραιότητά μας, γι’ αυτό θα καταβάλουμε το άπαν των δυνάμεών μας, ώστε να τους κάνουμε να νιώσουν το αίσθημα «του ανήκειν» σε μια μεγάλη κωμόπολη με ιστορία και παράδοση.
4)Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για την παραγωγή της κωμόπολής σας;
4)Το Λευκόνοικο, κτισμένο καταμεσής του κάμπου της Μεσαορίας, έχει για φόντο του τη μακρόστενη φιγούρα του γέρο-Πενταδάκτυλου. Η κύρια παραγωγή της κωμόπολής μας ήταν τα σιτηρά, σιτάρι κυρίως και κριθάρι. Στα βόρεια του Λευκονοίκου τους σιτοβολώνες διαδέχονταν τα ολόδροσα περιβόλια με όλων των λογιών τα φρούτα: χρυσόμηλα, ροδάκινα, αχλάδια, μήλα, λόγω της εξεύρεσης τα τελευταία χρόνια, πριν από την εισβολή,
υπόγειων νερών στον Άγιο Φωκά, την περιοχή του όμορφου ξωκλησιού μας, που δυστυχώς σήμερα έχει καταρρεύσει.
5) Από πότε χρονολογείται η ύπαρξη του Λευκονοίκου;
5)Η ύπαρξη της κωμόπολής μας χρονολογείται από τον 7ο π.Χ. αιώνα. Αυτό αποδεικνύεται από τις ανασκαφές που έγιναν το 1913, νότια του Λευκονοίκου, κοντά στο ξωκλήσι της Αγίας Ζώνης, από τον Sir Iohn Myres μαζί με τον Μενέλαο Μαρκίδη.
Επίσης, στο Λευκόνοικο βρέθηκε Ιερό Τέμενος, αφιερωμένο στον Θεό του Φωτός, τον Απόλλωνα, με πλήθος αγαλμάτων που κοσμούν σήμερα το Κυπριακό
Μουσείο αλλά και ξένα Μουσεία. Τα αγάλματα αυτά , από πέτρα, ασβεστόλιθο και χαλκό, ήταν αναθηματικά, αφιερώματα δηλ. των πιστών στον Θεό Απόλλωνα.
Το Λευκόνοικο, όπως αναφέρει ο πατήρ Κυριάκος Ρήγας, φιλόλογός μας στο Γυμνάσιο Λευκονοίκου, χαλκέντερος μελετητής της ιστορίας της κωμόπολής μας, «αποτελεί μια πινακοθήκη στην οποία εκτίθενται όλες σχεδόν οι εικόνες της πολυκύμαντης ιστορικής μας ζωής».
Εκείνο που μένει ανεξίτηλα στη μνήμη μας είναι ένα άγαλμα που το λέγαμε «σεντόνα». Ήταν ένας ακέφαλος ανδριάντας, πιθανόν φιλοσόφου ή ρήτορα που βρέθηκε στον χώρο των ανασκαφών και ήταν στημένος, μέχρι το 1974 έξω από το σωματείο «Ανόρθωση» (Η παλιά Ελευθερία).
6)Έχετε εκλεγεί ως ανεξάρτητη Δήμαρχος στο Λευκόνοικο, χωρίς τη στήριξη κάποιου κόμματος. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;
6) Είμαι πολύ περήφανη, γιατί είχα την ευλογία να εκλεγώ ως ανεξάρτητη Δήμαρχος Λευκονοίκου. Για μένα είναι η ύψιστη τιμή που μού επιφύλαξαν οι συνδημότες και οι συνδημότισσές μου. Με τίμησαν ως άνθρωπο και ως γυναίκα. Μπορούσα με τα προσόντα μου να ζητήσω άλλες προαγωγές στα ανώτερα δώματα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Η ψυχή μου, όμως, λαχταρούσε να υπηρετήσει μόνο την κωμόπολή μου, εκεί που ποτέ δεν ένιωσα καμία διάκριση, ίσα-ίσα όλα αυτά τα χρόνια πάντα ένιωθα την αγάπη, την αποδοχή και την εκτίμηση.
Αναμφίβολα, όλα αυτά τα βιώματά μου δεν τα έχουν οι περισσότερες γυναίκες στην Κύπρο, όπου ακόμη υπάρχει η προκατάληψη απέναντι στη γυναίκα.
7)Πιστεύετε ότι το φύλο σας έπαιξε ρόλο στην εκλογή σας; Ποια ήταν η θέση της γυναίκας στο Λευκόνοικο;
7)Για μένα το φύλο δεν έπαιξε καμία σημασία. Γιατί; Η απάντηση είναι απλή. Το Λευκόνοικο τιμούσε και σεβόταν τη γυναίκα από τον περασμένο αιώνα. Έχουμε τις πρώτες δασκάλες από τις αρχές του 20ου αιώνα, όπως η δασκάλα η Κυριακή, η δασκάλα η Ουρανία, (δασκάλα της μητέρας μου), κόρη του μεγάλου δασκάλου Μάρκου Χαραλάμπους(πατέρα της μ. Ελέγκως Παρτζιήλη) που στα 1909 ίδρυσε μαζί με τον Ιωάννη Οικονομίδη(ιδρυτή της Τράπεζας Κύπρου) τη «Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου», την πρώτη συνεργατική τράπεζα στο νησί μας. Δεν μπορούμε να απαριθμήσουμε όλες τις δασκάλες επί αγγλοκρατίας.
Ύστερα, όταν κτίστηκε το Γυμνάσιό μας, η «Καμίντζειος Ανωτέρα Σχολή Λευκονοίκου» το 1939, από το όνομα του ευεργέτη της Γεώργιου Καμιντζή, αρκετές κοπέλες του Λευκονοίκου φοιτούσαν στην Ανωτέρα Σχολή, όπως έλεγαν, που ήταν πεντατάξια, και, όποιες ήθελαν να σπουδάσουν στην Ελλάδα, συνέχιζαν στο Παγκύπριο Γυμνάσιο στη Λευκωσία. Βλέπετε, παρόλο που ανήκουμε στην επαρχία Αμμοχώστου διοικητικά, είχαμε σχέση περισσότερο με την πρωτεύουσα.
Με την ανεξαρτησία, το Γυμνάσιό μας έγινε εξατάξιο, αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδας. Στην αρχή, οι πιο πολλοί καθηγητές ήταν από την Ελλάδα, στη συνέχεια, όμως, η πλειοψηφία του προσωπικού ήταν από το Λευκόνοικο. Τότε, οι πιο πολλές κοπέλες που περνούσαν τις εξετάσεις ή μπορούσαν να πληρώσουν δίδακτρα, φοιτούσαν στο Γυμνάσιο. Έτσι, προσωπικά, είμαι η προτελευταία τάξη που τελείωσε το Γυμνάσιο Λευκονοίκου, το 1973. Το Γυμνάσιό μας, οι καθηγητές μας, οι δάσκαλοι και οι γονείς μας, μας εξασφάλισαν το «ευ ζην», στους σκληρούς καιρούς, στα πέτρινα χρόνια της προσφυγιάς μας.
8)Κυρία Ζήνα Λυσάνδρου Παναγίδη, ξέρουμε ότι είστε περήφανη για τον πεθερό σας, τον ήρωα της αγχόνης Ανδρέα Παναγίδη.
8)Ασφαλώς και είμαι περήφανη. Σεμνύνομαι ότι είμαι νύφη του μόνου απαγχονισθέντα ήρωα της ΕΟΚΑ που είχε παιδιά. Του Ανδρέα Παναγίδη από το Παλιομέτοχο. Ευχαριστώ την Παναγία μας για τη μεγάλη ευλογία που μού επιφύλαξε να φέρω το όνομά του. Είναι η ύψιστη τιμή για μένα.
Βέβαια, η πολιτεία μας, όπως είναι γνωστό, δεν στάθηκε στις χήρες και τα ορφανά εκείνου του Αγώνα, όπως έπρεπε, όπως μας παραγγέλλει ο Περικλής στον «Επιτάφιό» του. Η πεθερά μου, ηρωίδα Γιαννούλα Παναγίδη, πέθανε στα 56 της χρόνια, με τον καημό του γιου της που, παρόλον ότι είχε δυο πτυχία της Παντείου, δεν μπόρεσε να βρει δουλειά στην Κύπρο, και έμεινε στην Ελλάδα, όπου πέρασε στις εξετάσεις της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας.
Αυτή ήταν η συμπεριφορά της πολιτείας διαχρονικά. Ελάχιστοι άνθρωποι νοιάστηκαν για τις χήρες και τα ορφανά του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Δυστυχώς, αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Ο καθένας νοιαζόταν για τη δική του οικονομική ευδοκίμηση, αλλά δεν σκέφτονταν ότι τους θώκους και τα ωφελήματά τους τα χρωστούσαν στη θυσία κάποιων ηρώων. Λυπάμαι που αναγκάζομαι να αναφέρω αυτά τα αλγεινά θέματα, αλλά δεν μου είναι βολετό να σιωπήσω…
